Сарын түүхэн нэршил
“Мичдийн улирлын тоолол” 04 Байгал нуурын Ойхон арал дээрээс олдсон аргын VIII зууны үеийн эртний түрэг бичээст бүхүй “аркар-аай бичин киш” /“аргал сар өвлийн зааг”/ хэмээсэн үгс нь грегорын тооллын аравдугаар сарын наймны орчмоос өвөл эхэлдэг гэдгийг тэмдэглэсэн утга төгөлдөр дохио юм санжээ. Чухам эл арлын оршин суугчдаас эхлээд нийт эсгий туургатны дунд “аргал сар” буюу “хуц сар” “мичдийн улирлын тооллын зааг болдгийг” (Bazin 1974, 717) тэмдэглэсэн утга төгөлдөр дохио юм санжээ. Чухамхүү түрэг-монгол ардын уламжлалыг төгс дүүрэн хадгалж байгаа ажээ” (дээрх номд, 724). Бидний бодлоор бол энэхүү “мичдийн улирлын тоолол” нь ангуучин гөрөөчин өвөг монголчуудын аж амьдрал, аж ахуйн хэвшилтэй зохицсон, тэдний өөрсдийн оюуны бүтээл мөн болохыг эл тооллын саруудын нэрс гэрчлэн хэлээд өгнө. Францын эрдэмтэн Луй Базин “Эртний болон дундад үеийн түрэгчүүдийн цаг цаглабар” номдоо XIII зууны үед монголчуудын хэрэглэж байсан Мичдийн улирлын тооллыг грегорын тоололтой дараахи байдлаар оноос